Tin tức

ĐIỆN GIÓ 2023 – NHỮNG THÁCH THỨC CHO MỤC TIÊU PHÁT TRIỂN ỔN ĐỊNH

Nguyễn Đinh Huy (George, Mr), Eng

Vice General Director - VATEC

March 01st, 2023

 

Năm 2022, ngành điện gió thế giới có thêm khoảng 77GW công suất tuabin gió được lắp đặt mới, nâng tổng công suất tích lũy đạt mức 900GW trên toàn cầu. Mặc dù dịch bệnh Covid-19 cơ bản đã ổn định ở nhiều nơi, tuy nhiên tại Trung Quốc với chính sách kiểm soát dịch bệnh có phần tiêu cực và cuộc chiến tranh Russia – Ukraine từ tháng 2/2022 đã đem đến những thách thức chưa từng có đến hầu hết các lĩnh vực trong cuộc sống, đặc biệt là lĩnh vực năng lượng, khi mà giá dầu và khí đốt liên tục biến động mạnh.

Tại châu Âu, chiến lược an ninh năng lượng mới của EU, REPowerEU muốn năng lượng gió tăng hơn gấp đôi so với mức 200 GW được lắp đặt hiện nay vào năm 2030 (chạm mức 400GW). Tại Châu Á – Thái Bình Dương cũng dự kiến mức tăng tương tự từ 400GW công suất hiện tại lên xấp xỉ 800GW vào năm 2030. Điều này đòi hỏi đầu tư lớn vào năng lực sản xuất công nghiệp mới và hiện có, cũng như trên toàn bộ chuỗi cung ứng – từ tàu lắp đặt đến cần cẩu, cảng, nghiên cứu và sự đổi mới, mạng lưới và công nhân lành nghề.

Nguồn: Global Forecast, Monthly update report, Janury 2023 – Windpower Intelligence

Các yếu tố như biến động giá cả, lạm phát chi phí, lãi suất, bất ổn chính trị và tắc nghẽn chuỗi cung ứng sẽ tiếp tục khiến các quyết định thương mại ngày càng khó khăn và không chắc chắn vào năm 2023.

Các nhà phát triển dự án nhận thấy hiệu quả tài chính của dự án không còn hấp dẫn?

Lạm phát chi phí từ nguyên vật liệu thô, lãi suất cao và giá năng lượng tăng dẫn đến giảm khả năng tài chính của các dự án. Do đó, các nhà phát triển có thể tìm cách đàm phán lại các thỏa thuận tài chính, có khả năng dẫn đến sự chậm trễ trong việc phát triển dự án hoặc thậm chí khiến họ phải hủy bỏ dự án.

Một số nhà phát triển dự án điện gió ngoài khơi ở Mỹ đã bày tỏ mối quan ngại của họ. Vào tháng 12 năm 2022, Avangrid Renewables đã đệ trình một kiến nghị lên Sở Tiện ích Công cộng Massachusetts (DPU) để bác bỏ việc xem xét các thỏa thuận mua bán điện (PPA) đã ban hành cho trang trại gió ngoài khơi 1,2GW của Commonwealth Wind vào năm 2019. Avangrid Renewables đã tuyên bố rằng họ muốn đệ trình một giá thầu đã sửa đổi phản ánh những thay đổi kinh tế kể từ cuối năm 2021. Mayflower Wind Energy LLC, liên doanh giữa Shell New Energies US LLC và Ocean Winds cũng bày tỏ lo ngại về những thách thức tài chính cho dự án của mình ở Massachusetts. Bất chấp những lo lắng này, PPA cho cả hai dự án đã được DPU Massachusetts phê duyệt và yêu cầu các công ty báo cáo quá trình thực hiện dự án.

Ở những nơi khác ở Đài Loan, Orsted viện dẫn “lạm phát cao và lãi suất ngày càng tăng”, cùng với những hạn chế do quy định hiện hành đặt ra, đang khiến các dự án “không thể đầu tư vào giai đoạn này” – nhà phát triển đã từ chối đấu thầu trong phiên đấu giá cho thuê Vòng 3.1 của Đài Loan. Orsted cũng tuyên bố khoản lỗ 365 triệu đô la đối với một dự án lớn ngoài khơi của Hoa Kỳ do “lạm phát chi phí chưa từng có”.

Nguyên nhân xâu xa của vấn đề này là do các cuộc đấu giá được thiết kế kém: Các cuộc đấu giá của chính phủ cho các trang trại gió mới gần như chỉ xoay quanh giá cả. Điều này đã thúc đẩy một cuộc đua xuống đáy. Một số quốc gia thậm chí còn cho phép đấu thầu tiêu cực, trong đó các nhà phát triển phải trả tiền để có quyền xây dựng trang trại gió. Điều này có nghĩa là các chi phí bổ sung phải được chuyển sang cho chuỗi cung ứng (đang thua lỗ) hoặc người tiêu dùng (những người đang gặp khó khăn trong việc thanh toán hóa đơn tiền điện).

Chi phí tăng bóp nghẹt lợi nhuận của các nhà sản xuất tuabin gió châu Âu, nhưng lại mở ra cơ hội cho các nhà sản xuất đến từ Châu Á

Lợi nhuận của các nhà sản xuất tuabin gió trên đất liền của châu Âu đang chịu áp lực do giá nguyên liệu thô tăng, khó khăn trong chuỗi cung ứng và số lượng đơn đặt hàng tạm thời giảm. Các nhà sản xuất thiết bị gốc (OEM), bao gồm Vestas, Siemens Gamesa Renewable Energy và Nordex, và các nhà cung cấp, bao gồm cả Flender, đều bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, các yếu tố cơ bản của ngành trong dài hạn vẫn hỗ trợ.

Các đơn đặt hàng tua-bin gió trên bờ đã chậm lại vào năm 2022, phản ánh quá trình cấp phép diễn ra chậm ở châu Âu và mặc dù xu hướng nhu cầu dài hạn vẫn hỗ trợ đối với thiết bị được sử dụng trong sản xuất năng lượng tái tạo. Điều này sẽ dẫn đến khả năng giảm công suất lắp đặt vào năm 2023 và có thể ảnh hưởng đến doanh thu của các OEM vì doanh thu dịch vụ ổn định hơn và giá bán tăng chỉ bù đắp một phần cho khối lượng thấp hơn. Tổng lượng đơn đặt hàng của Nordex vào năm 2022 thấp hơn 20% so với năm 2021, trong khi đơn đặt hàng trên bờ của Siemens Gamesa giảm 44% so với cùng kỳ.

Vestas, OEM hàng đầu, với khoảng 20% công suất gió trên bờ được lắp đặt trên toàn cầu, cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng, với lượng đơn đặt hàng giảm khoảng 18% vào năm 2022 hàng năm, theo ước tính của chúng tôi. Giống như các OEM khác, biên EBIT của Vestas chuyển sang âm vào năm 2022.

Giá bán trung bình của nhà cung cấp và biên lợi nhuận EBIT của tuabin gió trên đất liền châu Âu

Nguồn: FitchRatings, February 2023

Giá thép và các hàng hóa khác cao hơn, chi phí vận chuyển cao hơn và tắc nghẽn chuỗi cung ứng đã khiến tất cả các thành phần chính đi vào tuabin gió trở nên đắt đỏ hơn. Chuỗi cung ứng phải gánh chịu các chi phí bổ sung này do thời gian trễ giữa đơn đặt hàng tuabin gió và việc giao hàng thực tế.

Nhu cầu dài hạn đối với thiết bị năng lượng tái tạo vẫn mạnh bất chấp những thách thức ngắn hạn này, được hỗ trợ thêm bởi cuộc khủng hoảng nguồn cung khí đốt ở châu Âu, có khả năng thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng. Đạo luật Giảm lạm phát của Hoa Kỳ, dành 369 tỷ USD cho đầu tư năng lượng sạch vào năm 2030 và các lợi ích về thuế cho các dự án xanh, cũng sẽ hỗ trợ nhu cầu về tua-bin gió, nhưng các OEM và nhà cung cấp châu Âu sẽ khó thấy được lợi ích của nó trước năm 2024. Thời gian xây dựng một trang trại gió ngoài khơi khá lâu (từ 7-10 năm), có nghĩa là các OEM chỉ thu được doanh thu vài năm sau khi dự án được công bố thắng thầu.

GWEC Market Intelligence cho thấy trong số 35 nhà cung cấp tuabin gió toàn cầu, 23 nhà cung cấp có trụ sở tại khu vực Châu Á - Thái Bình Dương (APAC), chủ yếu là Trung Quốc và Ấn Độ. Ba OEM tuabin hàng đầu của Châu Âu – Vestas, Siemens Gamesa Renewable Energy và GE Renewable Energy được toàn cầu hóa khá tốt với các đối tác địa phương. Trung Quốc là cơ sở chính để sản xuất các bộ phận của tuabin gió và cũng là trung tâm xuất khẩu toàn cầu về máy phát điện, cánh tuabin và hộp số. Châu Âu là nhà cung cấp máy phát điện và cánh tuabin lớn thứ hai trên toàn cầu, tiếp theo là Hoa Kỳ. Châu Mỹ Latinh, chủ yếu là Brazil, đóng vai trò là trung tâm xuất khẩu cánh tuabin sang Bắc Mỹ và các thị trường khác.

Với việc cắt giảm thuế quan của chính phủ, các nhà sản xuất tuabin gió ngoài khơi của Trung Quốc đã thống trị bảng xếp hạng năng lượng gió ngoài khơi và đẩy Vestas, Siemens Gamesa ra khỏi top 3 tại thị trường Trung Quốc vào năm 2021. Trên phạm vi toàn cầu, Vestas, Siemens Gamesa và GE vẫn giữ vị trí dẫn đầu các vị trí hàng đầu về sản xuất tuabin gió ngoài khơi, không có tuabin gió ngoài khơi nào có nguồn gốc từ Trung Quốc được lắp đặt ngoài khơi các nước châu Âu. Tuy nhiên, trong bối cảnh 3 nhà sản xuất nói trên đang suy giảm khả năng cạnh tranh là cơ hội cho các nhà sản xuất đến từ Trung Quốc và Ấn Độ.

Công suất sản xuất tuabin gió offshore toàn cầu, 2021

Nguồn: GWEC, Global Offshore Wind Report 2022

Công suất sản xuất tuabin gió toàn cầu, 2020

Nguồn: GWEC, Annual Wind Report 2022

Thách thức từ chính trị, chính sách năng lượng trên toàn cầu

Tại thị trường Châu Âu, nơi liên quan trực tiếp đến cuộc chiến tranh Rusia – Ukraine, các chính sách chính trị phản ứng liên quan đến lạm phát cao cũng đã tạo ra sự không chắc chắn cho các nhà phát triển dự án. Ví dụ, ở Anh, một loại thuế bất lợi với mức thuế tạm thời là 45% trên lợi nhuận đã được áp dụng cho các nhà máy phát điện và điều này bao gồm cả các trang trại gió ngoài khơi. Mặc dù điều này chỉ áp dụng cho các trang trại gió không được hỗ trợ bởi cơ chế trợ cấp Hợp đồng chênh lệch (CfD), nó vẫn tác động đến các nhà phát triển dự án vận hành các trang trại gió này và sẽ khiến họ đặt câu hỏi về các khoản đầu tư trong tương lai của mình.

Tắc nghẽn cấp phép vẫn là vấn đề chính khi có khoảng 80 GW dự án điện gió đang vướng mắc trong thủ tục cấp phép, chủ yếu là điện gió trên đất liền. Điều đó có nghĩa là EU đang xây dựng các trang trại gió với tốc độ chỉ bằng một nửa so với mức cần thiết để đáp ứng các mục tiêu REPowerEU.

Tại một số quốc gia châu Á, vừa chứng kiến sự bùng nổ về quy mô công suất lắp đặt trong các năm 2020 và 2021 như China (30,7GW điện gió trên bờ và 16,9GW điện gió ngoài khơi trong năm 2021), Việt Nam 4,126GW (trên bờ và gần bờ)…nhờ Chính phủ đã ban hành cơ chế giá cố định. Bản chất đây là cơ chế ưu đãi về giá điện và chỉ thực sự hiệu quả trong thời gian ngắn. Kể từ khi cơ chế giá cố định kết thúc, mặc dù tiềm năng điện gió vẫn còn rất lớn, các quốc gia này vẫn đang tìm cách xây dựng các cơ chế chính sách mới mang tính bền vững hơn cho thị trường, hài hòa lợi ích giữa nhà phát triển dự án, chính phủ và người tiêu thụ điện. Sẽ cần một khoảng thời gian vài năm để các nước này nghiên cứu đưa ra chính sách, thử nghiệm và hoàn thiện nó.

Đầu năm 2023, Bộ Công Thương Việt Nam vừa ban hành một cơ chế giá chuyển tiếp giành cho 62 dự án điện gió đáp ứng các điều kiện với tổng quy mô công suất 3,479GW. Mặc dù mức giá trần mà Chính phủ đưa ra là khá thấp và phần nào chưa đáp ứng được kì vọng từ phía các nhà đầu tư, tuy nhiên đây cũng là tín hiệu lạc quan thể hiện sự quyết tâm thực thi cam kết của Chính Phủ tại Hội nghị COP26 ở Glasgow hướng tới Net Zero vào năm 2050.

Đối với điện gió ngoài khơi, tiềm năng của Việt Nam là rất lớn khi có gần 100 nhà đầu tư đăng ký thực hiện với tổng công suất dự kiến lên đến 156GW. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, hệ thống pháp lý, chính sách pháp luật cho lĩnh vực này chưa được xây dựng chi tiết. Những quy hoạch quan trọng mang tính định hướng như quy hoạch không gian biển, quy hoạch điện đều chưa được phê duyệt. Các vấn đề liên quan đến an ninh quốc phòng chưa được xem xét. Điều này dẫn đến việc khảo sát thực hiện các dự án nêu trên đang bế tắt khi chưa được cấp phép và dẫn đến nguy cơ không thể đạt được 7GW điện gió ngoài khơi đầu tiên đến năm 2030.

Có thể thấy, thị trường điện gió đang cần những cơ chế chính sách hoạt hơn phù hợp với đặc điểm của từng quốc gia nhằm thích ứng tốt hơn với bối cảnh bất ổn về địa chính trị trên thế giới

Kết luận: Nhu cầu năng lượng tái tạo nói chung và điện gió nói riêng là rất lớn và góp phần quan trọng trong cơ cấu năng lượng của các quốc gia trong tương lai trên toàn cầu. Tuy nhiên sự bất ổn chính trị, hệ quả tiêu cực từ chiến tranh chưa có hồi kết, sự không đồng bộ, liên tục trong chính sách phát triển sẽ tác động đáng kể đến lạm phát, chi phí đầu tư, lãi suất, chuỗi cung ứng thiết bị. Những yếu tố này là thách thức cần được xem xét, giải quyết trong năm 2023.


Tài liệu tham khảo:

(1): Global Offshore Wind Report 2022 – GWEC

(2): Annual Wind Report 2022 – GWEC

(3): Global Forecast, Monthly update report, Janury 2023 – Windpower Intelligence

(4): https://www.offshore-mag.comhttps://www.ft.com;

(5): FitchRatings, February 2023


Copyright © all rights reserved

Zalo
Hotline tư vấn miễn phí: +84 905 24 66 33